بررسی کنش های چرخندی بر روی ایران در سال 1379

چکیده چرخندها سامانه های همدیدی هستند که در آن ها فشار هوا کم، جریان هوا صعودی و جهت وزش باد پاد ساعتگرد است به دلیل حرکات عمودی هوادر چرخندها امکان پیدایش ابر، بارش و حتی توفان تندری فراهم می شود. هدف از این مطالعه بررسی فعالیت چرخندی و تحلیل مکانی و زمانی این سامانه ها در سال 1379 خورشیدی است. قلمرو این مطالعه محدوده ی بین طول جغرافیایی 30 درجه ی غربی تا 80 درجه ی شرقی و عرض جغرافیایی صفرتا 80 درجه ی شمالی را در بر می گیرد. برای شناسایی چرخندها از داده های روزانه ی ارتفاع ژئوپتانسیل با تفکیک زمانی 6 ساعته و تفکیک مکانی2/5×2/5 درجه قوسی برای تراز های 1000 تا 500 هکتوپاسکال که از پایگاه داده ی سازمان ملی جوواقیانوس شناسی ایالات متحده فراهم آمده است، استفاده شده است. این داده ها و وسعت منطقه ی مورد مطالعه امکان یک مطالعه در مقیاس همدیدرا فراهم آورده است. برای تشخیص چرخندها از دو شرط استفاده شده است یکی کمینه ی ارتفاع ژئوپتانسیل مرکزی، نسبت به نقاط مجاور در یک شبکه ی هشت همسایگی و دیگری مربوط به شیو ارتفاع ژئوپتانسل می باشد. هدف از کاربرد این آستانه ها این است که تنها چرخندهای قوی را در محاسبات وارد کنیم. بعد از شناسایی چرخند نقشه های فصلی و ماهانه ی درصد فراوانی چرخند ها ترسیم شده است و توزیع فراوانی آن ها در طول فصول مختلف به همراه توزیع مکانی پهنه های چرخندی بررسی شده است. نتایج نشان داد که در کلیه ی تراز ها در پاییز چرخندها بیشترین فراوانی را داشته اند و بعد از آن به ترتیب بهار، زمستان و تابستان بیشترین فراوانی را نشان می دهند. علاوه بر درصد فراوانی چرخندها مقدار شیو ارتفاع ژئوپتانسیل آن ها به تفکیک فصول سال بررسی شد است از نظر این متغییر فصل زمستان بالاترین مقدار، وبعد از آن پاییز و بهار تابستان به ترتیب بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده اند. مقدار ارتفاع ژئوپتانسیل مرکزی چرخندها نیز برای هر فصل و برای ترازهای مختلف بررسی شده است .ازآنجا که چرخندها یکی از مهمترین و تأثیر گذارترین سامانه های جوی اند شناخت آن ها و بررسی تفاوت های زمانی و مکانی آن ها هم درمطالعات آینده و هم در بخش های کاربردی اهمیت بسزایی دارد. واژگان کلیدی: چرخند، ارتفاع ژئوپتانسیل، شیو ارتفاع ژئوپتانسیل